The shit has hit the fan!

De voorbije week is zonder twijfel een week die in de toekomst uitvoerig zal beschreven worden als een zeer belangrijk kantelmoment in de (moderne) financiële geschiedenis. De implicaties van de gebeurtenissen op de financiële en economische wereld zijn zo groot en zullen zo groot worden dat deze ook het sociaal-maatschappelijke zullen beïnvloeden. Dat zo weinig instanties dit zagen aankomen is een regelrechte schande. Ik kan er trouwens niet bij hoe weinig, zogezegd intelligente, mensen dit voor mogelijk hielden. Het meest straffe is nog dat men na de feiten van de voorbije week opnieuw in meerderheid durft te opperen dat 'het ergste voorbij is'. Men zei twee weken geleden al, met de nationalisatie van Fannie Mae en Freddie Mac, dat de basis van de problemen nu opgelost waren. No shit. This ain't gonna happen. De economische problemen zullen erger worden, daarna nog erger en erger. Daarna zullen ze nog erger worden en dan uiteindelijk zullen ze heel erg en echt heel erg worden. Na elke 'erge' gebeurtenis zal de meerderheid van de mensen denken dat het ergste achter de rug is. Na al dit zal het echt ongelooflijk erg worden. Het zal zo ongelooflijk erg zijn, dat de meerderheid uiteindelijk zal denken dat het nooit meer zal veranderen. En dan, wanneer de toestand zo is, zal het verbeteren. Op 11 september verscheen mijn vorige post, het weekend voordat Lehman Brothers failliet ging. Iets wat weinig mensen hadden zien aankomen. Ik schreef toen: "Ondertussen ligt deze week ook de vierde grootste investeringsbank van Amerika onder de guillotine. (...) De aandelen van Lehman daalden sinds de top al met meer dan 90%. Ze stonden vandaag rond de 4 dollar. Maar natuurlijk kunnen ze nog eens 90% dalen. Dat is het fijne aan de zaak. Tot nul is een lang eind." En inderdaad, de aandelen van Lehman daalden nog eens 90%. Tot 99,5% of zoiets. Dat was maandag en toen dacht iedereen dat de Amerikaanse overheid niet meer zou tussenkomen om banken in slechte papieren te redden. Dat bleek ook al een fout te zijn. Want dat konden de autoriteiten niet volhouden, anders was het financiële systeem vorige week ineengestort en net voor de presidentsverkiezingen is dat niet de beste tactiek om veel kiezers voor zich te winnen. Het probleem is dat wanneer men een bank failliet laat gaan, er heel wat giftig afval in het financieel systeem achter blijft. Schulden die niet meer door de tegenpartij terug worden betaald en dus door iemand anders moeten worden betaald. Het allergrootste probleem zijn de derivaten. Dit zijn afgeleide producten die vaak zeer complexe structuren hebben. Deze derivaten zijn bedoeld om zich in te dekken tegen risico's. Maar in de loop der jaren hebben deze derivaten meer risico bij gecreëerd dan men ooit voor mogelijk hield. Wat is er bijvoorbeeld gebeurd? Heel wat mensen en bedrijven bezitten obligaties van financiële instellingen of andere bedrijven. Obligaties bieden een bepaald rendement aan de koper en worden door de verkoper ook terugbetaald op vervaldag (na een bepaalde tijd, afhankelijk van obligatie tot obligatie). Maar wanneer een bedrijf failliet gaat, is het vaak niet meer in staat om het al zijn schulden terug te betalen. Obligaties zijn uitstaande schulden dus heeft de koper van een obligatie het risico dat zijn obligatie niet zal worden terugbetaald. Om dit te vermijden zijn producten opgezet om zich in te dekken tegen het risico dat de uitgever van een obligatie zijn uitstaande schuld niet meer kan nakomen. Dit zijn derivaten (meer in detail: credit default swaps, of CDS). Zo zijn er heel veel instellingen die derivaten gekocht hebben om zich in te dekken tegen een mogelijk faillissement van een bedrijf. De markt in credit default swaps is de laatste jaar uitgegroeid van een piepkleine markt tot één van 62 biljoen dollar. Elk jaar verdubbelt deze markt! Dit is ten eerste onhoudbaar maar nog belangrijker is dat deze markt voor een deel gebaseerd is op lucht. Vele verkopers van credit default swaps, moeten bij faillissement hun belofte nakomen om ofwel de obligatie terug te betalen ofwel het bedrag dat de obligatie voorstelde. Het grote probleem is dat vele verkopers van credit default swaps deze obligaties of het kapitaal hiervoor helemaal niet hebben. Ze hebben ooit credit default swaps verkocht zonder zich in te dekken, konden zo zeer makkelijk geld verdienen, en dachten dat de bedrijven waarop credit default swaps werden geschreven toch nooit failliet zouden gaan. Want we leefden in de 21ste eeuw en de economie draaide goed en de tijden waren anders. Er zouden nooit meer minder goede tijden komen. Right... Dus nu met het faillisement van bedrijven komt deze ganse structuur in de problemen. Wanneer de markt in credit default swaps valt, dan gaat het over biljoenen dollars, onvoorstelbaar veel, die moeten terugbetaald worden, maar waar geen kapitaal, geen geld voor is. Daarom dat de overheid zoveel mogelijk instellingen niet failliet zal laten gaan, zelf zal nationaliseren, overnemen, zodat de derivatenbel niet zal barsten. Dit lijkt niet houdbaar en in de eerste plaats zal het de overheid gigantisch veel geld kosten. Daarom is het dat de overheid de grootste levensverzekeraar ter wereld, AIG, in de nacht van dinsdag op woensdag, redde. Zoniet gingen heel wat derivaten als dominostenen het financiële systeem ontwrichten. De overheid liet Lehman Brothers wel failliet gaan. Waarom? Ook veel derivaten werden op Lehman Brothers geschreven maar hoogstwaarschijnlijk niet zoveel als op AIG. Het probleem was dus niet groot genoeg. Ofwel was het probleem wel groot, had de overheid en de beleidsmakers dit niet goed ingeschat en zagen ze pas op maandag en dinsdag de paniek in de markten als gevolg van het faillissement. In elk geval is het duidelijk. De overheid kan zo goed als geen financiële instelling overkop laten gaan. Of we krijgen een sneeuwbaleffect. Dat werd deze week bewezen. Daarom ook dat ik schreef: "de overheid zal het ganse banksysteem monetariseren."

Dit zal zoveel geld kosten, zoveel schulden met zich meebrengen die onhoudbaar zullen zijn. De Amerikaanse overheid is geld aan het drukken om dit te financieren en zal dit blijven doen. De schulden staan uitgedrukt in dollars en door meer dollars te maken ontwaarden ze de dollar, wat uiteindelijk de schulden minder waard, minder lastig om dragen, maakt. Vraag maar aan de Duitsers hoe dit gedaan werd in de jaren 1920. Het is een beproefde tactiek doorheen de geschiedenis van landen. Het is een verschijnsel van alle eeuwen en het zal ook verschijnen in deze eeuw en in de volgende eeuwen. Volgens mij is het moment al aangebroken wat betreft deze eeuw.